Kullanım Amacına Göre Çelikler

Rulmanlarda kullanılan bilya ve makaraların imalatında kullanılan çeliklerdir. Bu çelikler Islah çelikleri grubundan olup bu çeliklerin DIN normunda kimyasal kompozisyonu Tablo 14 de, mekanik özellikleri ise Tablo 33 de verilmiştir.

Türkiyede en çok kullanılan yay çelikleri;

• SAE 9245   (DIN 46 Si 7)
• SAE 9255   (DIN 55 Si 7)
• SAE 9265   (DIN 65 Si 7)

Sıfır derecenin altında toklukların kaybetmeden çalışması gereken yerlerde kullanılacak çeliklerin DIN normunda kimyasal kompozisyonu  Tablo 16 da, mekanik özellikleri ise Tablo 35 de verilmiştir.

Açıkta boyanmadan iklim koşullarına direnç gösterebilen yapı çeliklerine “weathering steels” denir.  Çelik konstrüksiyon binalarda korozyona karşı boyanmadan direnç gösteren bu çelikler ASTM spesifikasyonlarında A 242, A588 olarak sınıflandırılırlar. Bu malzemeler piyasada Corten-A, Corten-B  olarak bilinirler.

DIN normunda bu çeliklerin kimyasal ve fiziksel özellikleri Tablo 17 de verilmiştir.

Yüksek sıcaklıklarda mukavemet özelliklerini kaybetmeden bulunması gereken
(fırın, ocak, kazan vs) yapı çeliklerinin DIN normunda kimyasal kompozisyonu Tablo 18de,
mekanik özellikleri ise  Tablo 36 de verilmiştir.

Türkiyede yüksek sıcaklığa dayanıklı yapı çelikleri ERDEMİR de 6335, 6341, 6347, 6352 kalite olarak üretilmektedir.

Yüksek sıcaklığa maruz kalacak fırın gibi ekipmanların bazı aksamlarının dökümden yapılması gerekecek ise bu durumlarda Krom Nikelli alaşımlı döküm (Tablo 28)kullanılması gerekir. Örnek: Gx40 CrNiSi 27

Yüksek basınç altında çalışacak kazan ve kaplarda kullanılması gereken  malzemelerin DIN normunda kimyasal kompozisyonu Tablo 19 da,
mekanik özellikleri ise  Tablo 37 de verilmiştir.

Burada bahsedilen valf, vana değildir. Türkiyedeki deyimi ile sübaplardır.

Bunlar motor ve kompresörlerlerde kullanılırlar.  Sübablarda kullanılan  çeliklerin temel özelliği korozyona karşı dirençli olmaları, darbelere dayanıklı olmaları, valf (sübab) ile valf yatağının sızdırmazlığını sağlayabilmek için çok yüksek yüzey hassasiyetinde işlenebilir olmaları ve uzun ömürlü olmalarıdır.

Bu çeliklerin DIN normunda kimyasal kompozisyonu Tablo 20 de,
mekanik özellikleri ise  Tablo xx de verilmiştir.

Otomobil üretiminde temel faktör aracın güvenilir ve ekonomik olmasıdır. Otomobili ağırlıklı olarak şase ve kaportadan oluşur. Bu nedenle kullanılacak malzemenin hem gerilim mukavemetinin yüksek, hem de hafif olması gerekir. Bu özelliklerin yanında kaporta sacının kolay şekil verilebilir yani kalıplarda derinlemesine çekilebilir olması (deep drawing), korozyona karşı dayanıklı olması, yüzeyinin boya tutmasına elverecek kadar pürüzlü olması ve ömrünün uzun olması gibi birçok özellik aranır.

Otomobil üretiminde 6 mm den kalın yassı malzemelere plaka, 6 mm den ince yassı malzemelere  ise  sac denilir (sheet). Plakaların kolay kaynak edilebilir, sacların ise kalıplarda kolay şekillendirilebilir ve korzyona dayanıklı olması hedeflenmiştir. Bu hedefe yönelik olarak otomotiv endüstrisinde kullanılan sacların C% si genellikle 0.25% nin altında tutulur ve çekme muvemetini arttırmak için düşük alaşım kullanılır

Otomotive yönelik geliştirilen malzemeler genel olarak HSLA (High strength low alloy) olarak adlandırılır. Bunlardan 6 mm den ince saclar ASTM A1008 ve A1008M spesifikasyonları ile 6 mm den kalın plakalar ise ASTM A656 ve A656M spesifikasyonları ile tanımlanmış ve SAE standartlarında SAE 942X ile SAE 980X arasında derecelendirilerek yayınlanmışlardır.

Türkiyede otomotiv endüstrisine yönelik sac üretimi sadece ERDEMİR de gerçekleştirilmektedir. Bunlar; Erdemir Kalite numaraları ERD 7114, 7115, 7116 kalite yaşlanmaya dayanıklı ekstra derin çekilebilir özellikli malzemeler ile ERD311 312,323, 324 kalite düşük karbonlu galvanize edilmiş saclardır.

Hacim olarak büyük veya kapalı yerlerinin istenen şekillerde işlenmesi mümkün olmayan, imalat maliyeti açısından seri olarak üretilmesi gereken, vibrasyon sönümlenmesi gereken ekipmanlar çelik döküm olarak imal edilirler.

Pompa, motor, redüktör gövdeleri gibi seri üretilecek, vibrasyon, ısı, şok veya aşınmaya maruz kalacak ekipmanların imalatı için piyasada en fazla kullanılan çelik döküm kalitelerine aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

Yüksek ısı, şok ve aşınmaya mukavim çelik dökümler

Korozyana, deniz suyuna mukavim, vakum altında veya düşük sıcaklıklarda çalışacak çelik dökümler