Bilgiler

Tasarımda Islah Çelikleri

5.ISLAH ÇELİKLERİ (Heat Treatable steels)

Makine üretiminde kullanılmak üzere su verilerek sertlikleri derinlemesine arttırılabilen çeliklere ıslah çelikleri denir. Bu çelikler yalın karbonlu çelik (örnek 1.0501 C35) olabildiği gibi alaşım çeliği (örnek: 1.6582 34 CrNiMo6) de olabilirler.

Alaşım çelikleri içeriğinde Ni, Cr, Mo, V, W gibi elementlerin yer almış olduğu çeliklerdir.
Bu çeliklerin imalat çelikleri grubunda verdiğimiz çeliklerden en önemli farkı derinlemesine (tam) sertleşebilir çelik olmalarıdır.

Alaşımlı çeliklerin deriniğine (iç bölgelerde) sertleşebilme yeteneği düz karbonlu çeliklere göre daha fazladır çünkü içeriğinde bulunan Cr, Ni, Mo gibi elementler su verme esnasında çeliklerin çatlama, çarpılma risklerinin düz karbonlu çeliklere göre daha az olmasını sağlar.
Gerek düz karbonlu çeliklerde , gerekse düşük alaşımlı çeliklerde su verilerek kabuk sertliği ancak belli bir derinliğe kadar sağlanabilmektedir. Tam sertleşebilir alaşım çeliklerinde ise bu derinlik daha fazla olup ASI/SAE normunda bu derinliği garantili olarak sağlayan malzemeler SAE standart gösterimde sonlarına H harfini alırlar. Örnek: SAE 1040H, SAE 4140H,  SAE 5160H.
Alaşım elementleri çeliğe aşağıdaki özellikleri katarlar. Bunlar;

Krom (Cr) : Çeliğin sertleştirilebilme özelliğini, çekme mukavemetini ve korozyona dayanımını arttırır.
Nikel (Ni) : Çeliğin çekme mukavemetini, yorulma (fatigue) direncini, tokluğunu ve korozyona dayanımını arttırır.
Molibden (Mo) ; Çeliğin sertleştirilebilme özelliğini arttırtır.
Fosfor (P): Çeliğin çekme mukavemetini geliştirir ancak tokluğu azaltır.
Silisyum (Si): İnce taneli çelik yapısına elverir, sertleştirilebilme özelliğini, çekme mukavemetini ve elektriksel özelliklerini geliştirir.
Wolfram (Tungsten) (W) :Sertliğin çok fazla yüksek değerlere ulaşabilmesini sağlar ve aşınmaya direnci arttırır. Ancak bu element çok pahalıdır.
Vanadyum (V): çekme mukavemetini, yorulma (fatigue) direncini ve şok darbelere direnci arttırır.
Mangan (Mn) : Çeliğin çekme mukavemetini ve şok darbelere direncini arttırır.
Kurşun (Pb) : İşlenebilirliği arttırır.
Bakır (Cu) : Korozyona dayanımını arttırır.
Alimünyum (Al): İnce taneli çelik yapısına elverir. Çelik içerisindeki çözünmüş oksijeni giderir.

Alaşım elementlerinin çelik özelliklerini hangi yönde etkilediğini TABLO 41 den  görmeniz mümkündür.
DIN normuna göre kısa gösterimde çelik simgesinin başına X gelirse bu çeliğin yüksek alaşımlı çelik olduğunu belirtir. Örnek: X 120 Mn 12.

Alaşım çelikleri genellikle durgun çelik olarak dökülürler.

Türkiyede sık kullanılan ıslah çelikleri;

  • 34CrNi Mo6 (1.6582) muadili SAE 4340
  • 50CrV4 (1.8159)  muadili SAE6150
  • 50CrMo4 (1.7228) muadili SAE4130
  • 42CrMo4 (1.7225) muadili SAE4140
  • SAE1340

DIN normuna göre ıslah çeliklerinin kimyasal kompozisyonu Tablo 5 de,
mekanik özellikleri Tablo 24 de ısıl işlem özellikleri ise Tablo 143 de verilmiştir.

 

http://www.muhendislikbilgileri.com/?pnum=16&pt=MALZEME%20SE%C3%87%C4%B0M%C4%B0